ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΣ ΑΠΟ ...ΧΟΜΠΥ: ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΟΡΑΚΙ ΣΤΟ ΨΩΜΑΚΙ

Η ΣΠΟΡΑ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

V.V.GOGH

Η ΣΠΟΡΑ

ΤΟ ΟΡΓΩΜΑ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΚΑΙ ΤΩΡΑ

ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Ο ΣΠΟΡΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ ?

ΣΠΟΡΟΙ

ΣΠΟΡΟΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ...

ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΑ

ΗΛΙΟΣΠΟΡΟΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΤΑΡΙ ΣΤΟ ΑΛΕΥΡΙ

ΖΥΜΩΜΑ ΣΤΗ ΣΚΑΦΗ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ

Ο ΦΟΥΡΝΟΣ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΦΡΑΝΤΖΟΛΑ ΨΩΜΙ

ΕΙΔΗ ΨΩΜΙΟΥ

ΣΤΑΦΙΔΟΨΩΜΟ

ΕΛΑΙΟΨΩΜΟ

ΚΟΥΛΟΥΡΙ

ΛΑΓΑΝΑ

ΠΟΛΥΣΠΟΡΟ ΚΑΡΒΕΛΙ

ΨΩΜΙ ΤΟΥ ΤΟΣΤ

ΦΡΥΓΑΝΙΑ

ΤΣΟΥΡΕΚΙΑ

ΑΡΤΟΣ

ΤΡΩΜΕ ΨΩΜΙ ΜΕ ΛΑΔΙ ΚΑΙ ΡΙΓΑΝΗ

ΨΩΜΙ ΜΕ ΒΟΥΤΥΡΟ

ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΑΛΑΤΙ

ΨΩΜΙ ΜΕ ΜΕΡΕΝΤΑ

ΨΩΜΙ ΜΕ ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ

ΑΡΤΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ

ΤΟ ΓΝΩΣΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ - ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΜΕ... ΨΩΜΙ

Αυτή η δουλειά έχει πολύ ψωμί: η δουλειά αυτή είναι σίγουρη ή αποφέρει μεγάλα κέρδη.
Βγάζω το ψωμί μου: κερδίζω τα απαραίτητα.
Δουλεύει για το ψωμί του: δουλεύει για τα αναγκαία της ζωής.
Θα φάει πολλά ψωμιά ακόμη: θα γνωρίσει ή θα βιώσει πολλά.
Λίγα είναι τα ψωμιά του ή έφαγε τα ψωμιά του: δεν θα ζήσει για πολύ ακόμη.
Το έδωσε για ένα κομμάτι ψωμί: το έδωσε πολύ φτηνά, με μικρό αντάλλαγμα.
Φάγαμε μαζί ψωμί και αλάτι: έχουμε ζήσει πολλά μαζί ή είμαστε φίλοι από παλιά.
Ψωμί δεν έχουμε, ραπανάκια για την όρεξη: δεν έχουμε τα βασικά και ζητάμε τα επιπλέον.
Ψωμί δεν είχαμε, τυρί μας ήρθε. ΠΗΓΉ ΠΑΙΔΙΚΑ

αυτο το ξερατε??

Το ψωμί δια μέσου των αιώνων

Η ιστορία του ψωμιού είναι τόσο μεγάλη, όσο και η παρουσία σχεδόν του ανθρώπου στη γη. Στην αρχαία Αίγυπτο με την ανατολή του πολιτισμού άρχισε να παρασκεύαζεται και το ψωμί.

Το πρώτο αλεύρι δεν είχε καμιά ομοιότητα με το σημερινό. Ήταν αλεύρι φτιαγμένο από καβουρδισμένους ή αποξηραμένους σπόρους που είχαν τριφτεί ή κοπανιστεί ανάμεσα σε δυο λείες πείρες. Αργότερα, οι άνθρωποι έμαθαν να ανακατεύουν αυτό το πρωτόγονο αλεύρι με νερό και να παρασκευάζουν τούς πρώτους χυλούς που είναι οι πραγματικοί πρόγονοι του σημερινού ψωμιού. Στη συνέχεια έμαθαν να φτιάχνουν πιο πηχτούς χυλούς, τους οποίους έψηναν απευθείας στη φωτιά ή τούς άπλωναν μέσα σε πυρακτωμένους λίθους. Τα πρώτα σκεύη που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πήλινα ταψιά.

Οι Έλληνες ναυτικοί και έμποροι έφεραν το αιγυπτιακό αλεύρι στην Ελλάδα, όπου άρχισε και το ψήσιμο του ψωμιού. Περισσότερο δημοφιλές ήταν το λευκό ψωμί και μεταξύ των πόλεων υπήρχε πολύ έντονος ανταγωνισμός για το καλύτερο ψωμί. Η Αθήνα «καμάρωνε» για τον Θεάριο, τον καλύτερο αρτοποιό της, το όνομα του οποίου βρισκόταν στα γραπτά πολλών συγγραφέων.

Αρτοποιεία εμφανίστηκαν κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ανάμεσα στις πολλές ποιότητες ψωμιού που παρασκευάζονταν στην αρχαία Ελλάδα ήταν ο ζυμίτης, από αλεύρι, νερό και προζύμι, ο άζυμος, από αλεύρι και νερό, ο σιμιγδαλίτης, από λεπτότατο αλεύρι προερχόμενο από καλής ποιότητας σιτάρι κλπ.

Από αρχαία κείμενα προκύπτει ότι οι Έλληνες προσέφεραν άρτους στους θεούς, στους οποίους ονόμαζαν θειαγόνους άρτους. Στο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, κατά την εορτή των θεσμοφορίων, προσφερόταν στη θεά μεγάλος άρτος από τον οποίο η συγκεκριμένη γιορτή ονομαζόταν μεγαλάρτια.

Στο γερμανικό Μουσείο Ψωμιού που λειτουργεί στην πόλη Ουλμ, τα ωραιότερα εκθέματα είναι τέσσερα ελληνικά ειδώλια του 5ου αιώνα π.Χ., προερχόμενα από τη Βοιωτία, με γυναικείες μορφές. Στα ειδώλια εικονίζεται το άλεσμα του σταριού σε γουδί, το πλάσιμο της ζύμης, το ψήσιμο του ψωμιού και οι άρτοι έτοιμοι προς πώληση και βρώση.

Να σημειωθει ότι οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να βάζουν θαλασσινό αλάτι στο ψωμί για νοστιμιά.

Στη θρησκεία

Στην Καινή Διαθήκη περιγράφεται το θαύμα που έκαμε ο Ιησούς Χριστός, που με πέντε άρτους και δύο ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ανθρώπους. Επίσης ο Χριστός παρομοίαζε τον εαυτό του στους μαθητές του σαν άρτο τον οποίον όποιος τρώει θα έχει ζωή αιώνια. Στο Μυστικό δείπνο ο Ιησούς ευλόγησε ένα ψωμί, το έκοψε σε κομμάτια και είπε: «Λάβετε, φάγετε, αυτό είναι το σώμα μου». Μετά ευλόγησε το κρασί και έδωσε το ποτήρι του σε όλους και είπε: «Πιείτε από αυτό όλοι, αυτό είναι το αίμα μου». Στην προσευχή που έδωσε ο ίδιος ο Χριστός, υπάρχει αίτημα για τον άρτον τον επιούσιον.

Στην εκκλησία, χωρίς άρτο, δεν είναι δυνατόν να τελεσθεί θεία λειτουργία. Ο άρτος πρέπει να είναι καλά ζυμωμένος και να έχει την σφραγίδα του σταυρού και την επιγραφή ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ. Ένα μέρος του άρτου χρησιμοποιείται από τον ιερέα για την ετοιμασία της Θείας Κοινωνίας (σε ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου), και το υπόλοιπο κόβεται σε μικρά κομμάτια, τα αντίδωρα και μοιράζεται στους πιστούς στο τέλος της Θείας Λειτουργίας.

Η ευλάβεια των ανθρώπων απέναντι στο ψωμί που ποτέ δεν πετούν, δείχνει τη σημασία του στη διαβίωση αλλά και στη θρησκευτική ζωή.

Το ψωμί σήμερα

Η παρουσία του ψωμιού στο καθημερινό μας τραπέζι θεωρείται κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Το ψωμί είναι πλούσια πηγή σύνθετων υδατανθράκων ενώ οι ίνες που περιέχει είναι πολύτιμες για την καλή λειτουργία του οργανισμού. Είναι πλούσιο σε βιταμίνη Β και σίδηρο και ιδιαίτερα χαμηλό σε περιεκτικότητα ζάχαρης και λιπαρών. Το ψωμί παρασκευάζεται από αλεύρι, νερό και μαγιά. Τα τελευταία χρόνια μπορούμε να βρούμε μεγάλη ποικιλία ανάλογα με τον τύπο του αλεύρου που χρησιμοποιείται. Το κοινό (λευκό) ψωμί ή πολυτελείας με αλεύρι τύπου 70%, χωρίς πίτουρο. Το ψωμί σίκαλης που γίνεται από μείγμα σιτάλευρου και άλευρου σίκαλης. Το ψωμί ολικής αλέσεως που παρασκευάζεται από άλεσμα όλου του σιταριού (μαζί με το φλοιό). Το πολύσπορο ψωμί που γίνεται από το σύνολο των δημητριακών, όπως το σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, καλαμπόκι και πολλές φορές με ανάμειξη άλλων σπόρων ή ξηρών καρπών (σουσάμι, νιφάδες βρώμης, καρύδι).

Η θρεπτική αξία του ψωμιού εξαρτάται από το αλεύρι που έχει χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή του, επειδή η διαδικασία της άλεσης καταστρέφει μεγάλο μέρος των θρεπτικών συστατικών. Οι πρωτεΐνες του σιταριού είναι κυρίως γλουτένη, προλαμίνη και λευκοσίνη. Η γλουτένη προσδίδει τις επιθυμητές ιδιότητες στην αρτοζύμη όπως την στερεότητα, την ελαστικότητα, την αντοχή και το χρώμα. Ο καρπός του σιταριού είναι πλούσιος σε μεταλλικά άλατα και βιταμίνες, ιδίως του συμπλέγματος Β. Επομένως, το λευκό ψωμί υπολείπεται θρεπτικά από το μαύρο και το ολικής αλέσεως, επειδή περιέχει ελάχιστες φυτικές ίνες, λιγότερες βιταμίνες και μεταλλικά άλατα. Το ψωμί ολικής αλέσεως είναι πλουσιότερο σε σίδηρο, ψευδάργυρο και ασβέστιο. Επίσης περιέχει περίπου τη διπλάσια ποσότητα μαγνησίου από το λευκό, μέταλλο το οποίο τελευταίες έρευνες το φέρνουν να έχει αντικαταθλιπτική δράση. Οι φυτικές ίνες του μαύρου ψωμιού συντελούν στην καλή λειτουργία του εντέρου, προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις, συμβάλλοντας στην αποβολή της χοληστερίνης και στη μείωση της κακής (LDL) χοληστερίνης και διατηρούν σταθερά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. ΠΗΓΉ http://www.zorbas.com.cy

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΨΩΜΙΟΥ

Για τους μεγάλους

Ψωμί κι εφημερίδα

Στίχοι: Μιλτιάδης Πασχαλίδης
Μουσική: Μιλτιάδης Πασχαλίδης
Πρώτη εκτέλεση: Μιλτιάδης Πασχαλίδης

Την ξύλινη ασπίδα που μου χρέωσες μικρό
ήρθαν οι μέρες κι ο καιρός, πίσω να στη γυρίσω,
τις νίκες δε με άφησες ποτέ να τις χαρώ
τη συντριβή μου δεν σου τη χαρίζω.

Με όρκους και ενθύμια ζητάς αθανασία
και τους εχθρούς σου κυνηγάς μακριά απ' τον καθρέφτη,
μα δε το λέν' αυτό ζωή, ούτε κι ευθανασία
στου πατρικού μου την αυλή να μπαίνω σαν τον κλέφτη.

Από αγάπη εφιάλτης κι από μάνα μητριά,
εδώ στα σύνορα της στάχτης για τελευταία φορά.

Στείλε με να σου φέρω απ' το περίπτερο τσιγάρα
ο μικρός σου ο γιος είμαι εγώ, είμαι εγώ...
Στείλε με να σου φέρω ψωμί κι εφημερίδα
με τα ρέστα δε γουστάρω πια να ζω.

Μόνη σου το αποφάσισες να γίνω ενικός
και πως στην αγκαλιά σου θα χωράν' μόνο οι καπάτσοι,
μα πριν η απελπισία μου να γίνει πανικός
μισή ζωή σου χάρισα, νομίζω είμαστε πάτσι.

Στείλε με να σου φέρω απ' το περίπτερο τσιγάρα
ο μικρός σου ο γιος είμαι εγώ, είμαι εγώ...
Στείλε με να σου φέρω ψωμί κι εφημερίδα
με τα ρέστα δε γουστάρω πια να ζω.

Στείλε με να σου φέρω απ' το περίπτερο τσιγάρα
ο μικρός σου ο γιος είμαι εγώ, είμαι εγώ...
Στείλε με να σου φέρω ψωμί κι εφημερίδα
με τα ρέστα δε γουστάρω πια να ζω.

Ο μπαρμπα-Μπίλιος

ΠΑΡΑΜΥΘΙ

«Το πιο γλυκό ψωμί»

Ζούσε κάποτε ένας πολύς πλούσιος και ευτυχισμένος βασιλιάς, που ξαφνικά αισθάνθηκε πλήξη και τίποτα δεν μπορούσε να τον ευχαριστήσει πια. Δεν ενδιαφερόταν για το βασίλειό του, τους υπηκόους του και δεν ήθελε φάει κανένα από τα φαγητά που του ετοίμαζαν οι μάγειροι του παλατιού.

Ο σύμβουλος του βασιλιά καλούσε κάθε μέρα στο παλάτι όλους τους ξακουστούς γιατρούς για να βρουν την αρρώστια του. Κανένας όμως δεν μπορούσε να γιατρέψει το βασιλιά. Σκέφτηκε τότε να καλέσει ένα γερό σοφό, που έμενε μακριά από την πόλη και μπορούσε να δίνει λύσεις σ’ όλα τα προβλήματα.

Ο γερο-σοφός ήρθε στο παλάτι, είδε το βασιλιά πολύ αδύνατο κι εξαντλημένο και τον ρώτησε:

«Μήπως, βασιλιά μου, έχεις κάποιο πρόβλημα με το λαό σου;»

«Όχι», απάντησε ο βασιλιάς. «Εμένα δε με νοιάζει για κανέναν».

«Μήπως δουλεύεις πολύ;»

«Όχι, γέροντά μου! Δε με βλέπεις; Είμαι όλη μέρα ξαπλωμένος στο κρεβάτι μου.»

«Μήπως επιθύμησες κάτι και δεν το έχεις;» ξαναρώτησε ο γέροντας.

«Ποτέ δε μου έχει συμβεί αυτό», απάντησε ο βασιλιάς. «Ό,τι επιθυμήσω το έχω στη στιγμή.»

Ο γερο-σοφός σκέφτηκε λίγο και μετά συμβούλεψε το βασιλιά να διατάξει τους μάγειρές του να του ζυμώσουν το πιο γλυκό ψωμί.

Οι μάγειρες του παλατιού έψαχναν παντού να βρουν τα πιο αγνά υλικά για να ζυμώσουν το πιο γλυκό ψωμί. Γνήσιο μέλι, φρέσκο γάλα, ψιλή ζάχαρη, αμύγδαλα και καλοκοσκινισμένο αλεύρι.

Ζύμωσαν, έτσι, και ροδόψησαν πολλά καρβέλια ψωμί, που μοσχοβολούσαν σ’ όλο το παλάτι, μα ο βασιλιάς δεν μπορούσε να φάει ούτε μια μπουκιά ψωμί.

Τότε ο σύμβουλος του βασιλιά έστειλε τους στρατιώτες να βρουν το γερο-σοφό και να τον τιμωρήσουν αν δεν έβρισκε κάποια άλλη λύση.

Ο γερο-σοφός ήρθε πάλι στο παλάτι και είπε στο βασιλιά:

« Πάμε μαζί στην καλύβα μου, κι αν σε τρεις μέρες δε σου φτιάξω το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου, μπορείς να με τιμωρήσεις όπως εσύ θέλεις.»

Ο βασιλιάς τότε πήρε την απόφαση ν’ ακολουθήσει το γερο- σοφό στην καλύβα του. Ντύθηκε φτωχικά σαν το γέρο και ξεκίνησαν. Περπάτησαν μαζί ώρες πολλές ασταμάτητα ώσπου να φτάσουν στην καλύβα.

Όταν έφτασαν, ο γερο-σοφός είπε στο βασιλιά:

«Πάρε, παιδί μου, το μεγάλο μου δρεπάνι και πήγαινε στο χωράφι να θερίσεις το στάρι μου, γιατί εγώ είμαι πια γέρος και ανήμπορος.»

Ο βασιλιάς υπάκουσε το γέρο και θέρισε όλη τη μεριά κάτω από τον καυτό ήλιο. Το βράδυ, όταν τελείωσε τη δουλειά, γύρισε στην καλύβα και, κουρασμένος όπως ήταν, καληνύχτισε το γέρο κι έπεσε για ύπνο. Κανένας από τους δυο δεν έκανε κουβέντα για φαγητό.

Πρωί-πρωί, ο βασιλιάς ξύπνησε ξεκούραστος και με όρεξη για δουλειά. Ο γέρος ευχαριστημένος του είπε:

«Μπράβο, παλικάρι μου, χθες δούλεψες σκληρά. Σήμερα πήγαινε να κουβαλήσεις τα δεμάτια στο αλώνι να τα αλωνίσουμε.»

Ο βασιλιάς υπάκουσε πάλι στις εντολές του γερο-σοφού και τελείωσε μέχρι το βράδυ όλη τη δουλειά.

Το βράδυ όμως που γύρισε στην καλύβα αισθάνθηκε για πρώτη φορά πείνα! Αλλά ο γερο-σοφός του είπε πάλι ευχαριστημένος:

«Καλά τα κατάφερες και σήμερα παιδί μου! Πάμε τώρα να κοιμηθούμε γιατί αύριο μας περιμένει πολλή δουλειά.»

Έτσι ο βασιλιάς ντράπηκε να του ζητήσει φαγητό και κοιμήθηκαν για δεύτερη βραδιά κουρασμένοι και νηστικοί.

Τ’ άλλο πρωί, ο γέρος βρήκε κι άλλη δουλειά για το βασιλιά:

«Πάρε σήμερα, παιδί μου», του είπε, «τα σακιά με το σιτάρι, πήγαινέ τα στο μύλο να τα αλέσεις και σαν τελειώσεις φέρε το αλεύρι στην καλύβα.»

Μέχρι το μεσημέρι ο βασιλιάς είχε τελειώσει τη δουλειά, αλλά αισθανόταν μια τρομερή πείνα.

«Γέρο, πεινάω!» είπε ο βασιλιάς μόλις γύρισε στην καλύβα.

Ο γερο-σοφός του ζήτησε ν’ ανάψει το φούρνο και άρχισε να ζυμώνει το ψωμί.

Τρεις φορές ο βασιλιάς φώναξε «πεινάω!» και ο γέρος τον παρακάλεσε να κάνει υπομονή μέχρι να πλάσει, να φουρνίσει και να ψήσει τα καρβέλια.

Μετά από λίγη ώρα, μια μυρωδιά από φρεσκοψημένο ψωμί γαργάλησε τη μύτη του βασιλιά. Και… είχε τόσο μεγάλη πείνα,

που άρπαξε ένα ζεστό καρβέλι ψωμί και άρχισε να το τρώει με λαιμαργία.

«Γέρο, μπράβο σου!» φώναξε ενθουσιασμένος ο βασιλιάς. «Κατάφερες να μου φτιάξεις το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου!»

Ο γερο-σοφός εξήγησε τότε στο βασιλιά ότι το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου είναι αυτό που φτιάχνουμε μόνοι μας, αφού δουλέψουμε σκληρά και κουραστούμε, γι’ αυτό και το απολαμβάνουμε μ’ ευχαρίστηση.

Την άλλη μέρα ο βασιλιάς γύρισε με χαρά στο παλάτι του και ρίχτηκε στη δουλειά. Ενδιαφερόταν για το λαό του και γύριζε όλες τις γειτονιές του βασιλείου του, κάνοντας μεγάλα έργα.

(Από τις «Δεκαπέντε κλωστές δεμένες…», 15 λαϊκά παραμύθια από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις «Δελφίνι», 1994)